دیافراگم در عکاسی یکی از اساسی‌ترین مفاهیمی است که هر عکاس، از مبتدی تا حرفه‌ای، باید به آن تسلط داشته باشد. این عنصر کلیدی نه تنها میزان نور ورودی به دوربین را کنترل می‌کند، بلکه به‌طور مستقیم بر عمق میدان، وضوح پس‌زمینه و جلوه‌های بصری عکس‌ها تأثیر می‌گذارد. درک صحیح دیافراگم به شما این امکان را می‌دهد که عکس‌هایی خلاقانه‌تر و حرفه‌ای‌تر بگیرید، از پس‌زمینه‌های محو و بوکه‌های هنری گرفته تا عکس‌های با جزئیات عمیق و کاملاً واضح.
دیافراگم یکی از سه ضلع اصلی مثلث نوردهی در عکاسی است که در کنار سرعت شاتر و ایزو، کنترل نور و کیفیت تصویر را به دست می‌گیرد. اما در میان این سه، دیافراگم نقشی کلیدی‌تر دارد و می‌تواند تفاوت چشمگیری در عکس‌های شما ایجاد کند. در این مقاله، با مفهوم دیافراگم، نحوه عملکرد آن و چگونگی استفاده از آن برای ثبت تصاویر شگفت‌انگیز آشنا خواهیم شد.
دیافراگم چیست؟
دیافراگم یک لنز، روزنه ای است که نور از طریق آن وارد دوربین میشود. هرچه این بازشدگی بزرگ‌تر باشد، نور بیشتری می‌تواند به حسگر دوربین برسد که به‌نوبه‌ی خود بر نوردهی تصویر تأثیر می‌گذارد.
دیافراگم، روزنه ای قابل تنظیم است که داخل لنز دوربین قرار دارد و میزان نور ورودی به سنسور را کنترل می‌کند. این روزنه را می‌توان باز یا بسته کرد تا نور بیشتر یا کمتری وارد سنسور دوربین شود.هر چه دیافراگم بازتر باشد نور بیشتری به سنسور میتابد و تصویر روشن تر خواهد و هر چه دیافراگم بسته تر باشد میزان نور ورودی به سنسور دوربین نیز کاهش می یابد و تصویر تاریک تر میشود.اما تغییر دیافراگم فقط بر روشنایی تصویر تأثیر نمی‌گذارد؛ بلکه عمق میدان، وضوح تصویر و حتی حس و حال کلی عکس را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد که در ادامه به این تاثیرات خواهیم پرداخت.
مانند مردمک چشم انسان که در شرایط نوری روشن جمع میشود و در محیط‌های کم‌نور گشاد میشود، دیافراگم نیز باید کوچک‌تر یا بزرگ‌تر شود تا نوردهی مناسب – یعنی تصویری واضح که نه خیلی تاریک باشد و نه بیش از حد روشن – در شرایط نوری مختلف ایجاد شود. این فرآیند جمع شدن و گشاد شدن توسط مجموعه‌ای از تیغه‌های دیافراگم در لنز انجام میشود که به‌صورت هماهنگ حرکت می‌کنند تا اندازه دیافراگم را تنظیم کنند؛ حداکثر گشادی دیافراگم که لنز از نظر مکانیکی توانایی دستیابی به آن را دارد، همان عددی است که در نام لنز مشخص شده است.
چگونه دیافراگم بر نوردهی تأثیر می‌گذارد
دیافراگم نقشی اساسی در نوردهی و روشنایی عکس‌های شما دارد. زمانی که اندازه دیافراگم تغییر می‌کند، میزان نوری که به سنسور دوربین می‌رسد نیز تغییر می‌یابد، و این تغییر به‌طور مستقیم بر روشنایی یا تاریکی تصویر تأثیر می‌گذارد.
اگر دیافراگم باز باشد (دهانه بزرگ)، نور بیشتری به سنسور می‌رسد و عکس روشن‌تر خواهد بود. برعکس، زمانی که دیافراگم کوچک‌تر شود، نور کمتری عبور می‌کند و تصویر تاریک‌تر میشود. برای درک بهتر نحوه تأثیر دیافراگم بر نوردهی، به تصویر زیر دقت کنید.
چگونه دیافراگم بر عمق میدان تأثیر می‌گذارد
پیش از پرداختن به تأثیر دیافراگم بر عمق میدان، ابتدا توضیح مختصری درباره مفهوم عمق میدان ارائه می‌دهیم.
عمق میدان (Depth of Field) به محدوده‌ای از تصویر گفته میشود که در آن سوژه‌ها با وضوح کامل در فوکوس قرار دارند. این ویژگی فاصله میان نزدیک‌ترین و دورترین نقاط واضح تصویر را مشخص می‌کند. عمق میدان می‌تواند محدود باشد، جایی که تنها بخشی کوچک از تصویر (مانند چهره در یک پرتره) واضح است، یا گسترده باشد، به طوری که کل تصویر از پیش‌زمینه تا پس‌زمینه (مانند یک منظره وسیع) در فوکوس قرار گیرد. عوامل متعددی از جمله اندازه دیافراگم، فاصله تا سوژه و فاصله کانونی لنز در تعیین عمق میدان نقش دارند.
دیافراگم یکی از عوامل کلیدی در کنترل عمق میدان است و به طور مستقیم بر میزان وضوح بخش‌های مختلف تصویر تأثیر می‌گذارد. زمانی که دیافراگم بازتر باشد (مثلاً f/1.8)، نور بیشتری به لنز وارد میشود و عمق میدان کاهش می‌یابد. در این حالت، تنها بخش کوچکی از تصویر، معمولاً سوژه اصلی، در فوکوس قرار می‌گیرد، در حالی که پس‌زمینه به شکلی نرم و محو نمایان میشود. این ویژگی در عکاسی پرتره یا ماکرو که تمایز سوژه از محیط اهمیت دارد، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برعکس، با بستن دیافراگم (مثلاً f/16)، نور کمتری وارد لنز میشود و عمق میدان افزایش می‌یابد. در نتیجه، کل تصویر از پیش‌زمینه تا پس‌زمینه در وضوح کامل قرار می‌گیرد. این تنظیم برای عکاسی منظره و معماری که نیاز به ثبت جزئیات دقیق در تمام قسمت‌های تصویر دارد، بسیار کاربردی است. بنابراین، تغییر اندازه دیافراگم به عکاس این امکان را می‌دهد تا به شکل خلاقانه‌ای کنترل عمق میدان را در دست گرفته و جلوه‌ای هنری و متناسب با سوژه خلق کند.
F-Stop یا عدد دیافراگم
دیافراگم با واحد f-stop نمایش داده میشود. هرچه عدد F کوچک‌تر باشد (مانند f/1.4)، دیافراگم بازتر است، نور بیشتری وارد حسگر دوربین میشود و عمق میدان کمتر خواهد بود، به این معنا که تنها بخش کوچکی از صحنه در فوکوس قرار می‌گیرد.
برعکس، هرچه عدد F بزرگ‌تر باشد (مانند f/16)، دیافراگم بسته‌تر است، نور کمتری به حسگر می‌رسد و عمق میدان بیشتر میشود، به این معنی که بخش بیشتری از صحنه، از پیش‌زمینه تا پس‌زمینه، در فوکوس خواهد بود.
